Akademik Veri Yönetim Sistemi
Özerdoğan N. (Yürütücü), Tuncer Yılmaz B.
Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, 2020 - 2021
JİNEKOLOJİK KANSER HASTALARININ YORGUNLUĞU AZALTMADA
KULLANDIKLARI YÖNTEMLER VE BEYAZ IŞIK UYGULAMASININ
YORGUNLUĞA ETKİSİ
Özet
Amaç: Bu araştırma, kemoterapi alan jinekolojik kanserli hastaların yorgunluğu azaltmada
kullandıkları baş etme yöntemlerinin incelenmesi ve beyaz ışığın yorgunluğa etkisinin
değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır.
Yöntem: Araştırma, nicel ve nitel araştırma yöntemlerinin birlikte kullanıldığı karma desen
modelinde, kemoterapi alan jinekolojik kanser tanısı alan hastalar ile 25.03.2020-15.03.2021
tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın iki paralel grupla yürütülen üçlü kör RKÇ
(nicel) aşaması, jinekolojik kanser nedeniyle ayaktan kemoterapi uygulanan hastalar
içerisinden dahil edilme kriterlerine uyan, uygulama grubu (beyaz ışık grubu: BG) için 36,
kontrol grubu için 36 olmak üzere toplam 72 hasta ile yapılmıştır. Uygulama grubuna atanan
hastalara 2.- 8. günler arasında her gün aynı saatte, ev ortamında 10000lux yoğunluğunda
standart beyaz ışık uygulanmıştır. Uygulama ve kontrol grubundaki bütün katılımcıların
yorgunluk düzeyleri 9. ve 21. günlerde tekrar değerlendirilmiştir.
Veriler, “Birey tanıtım formu” ve yorgunluk düzeyini belirlemek için “Kısa Yorgunluk
Envanteri” kullanılarak toplanmıştır. Araştırmanın ikinci (nitel) aşamasında, kemoterapi alan
15 jinekolojik kanserli hasta ile görüşmelerde “Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu”
kullanılmış ve verilerin analizinde içerik analizi yapılmıştır.
Bulgular: Araştırmanın birinci aşamasına katılanların yaş ortalaması uygulama grubunda
57,69±12,48yıl; kontrol grubunda 55,17±13,11 yıldır. Yapılan varyans analizine göre gruplar
arasında ilk gün, 9. ve 21.günlerdeki genel yorgunluk puanlarında anlamlı bir değişim
bulunmamıştır (p=0,054). Eşleştirilmiş t testine göre uygulama grubundaki hastaların aktivite
ile ilişkili yorgunluk düzeylerinde, ilk güne göre 9. ve 21. günlerde anlamlı bir azalma olduğu
gözlenmiştir. İkinci aşamada yapılan yarı yapılandırılmış görüşmelerden toplamda 7 ana tema
elde edilmiştir. Katılımcıların yorgunluk ile baş etmede çoğunlukla uyuma, sürekli istirahat ve
televizyon izleme (n:15) aktivitelerini tercih ettikleri görülmüştür.
Sonuç: Beyaz ışık uygulaması, kemoterapi tedavisi alan hastalarda aktivite ilişkili yorgunluk
düzeyinin azalmasında etkilidir, ancak hastaların genel yorgunluk düzeyini etkilememiştir.
Kemoterapi sonrası yorgunluk ile baş etmede etkili baş etme yöntemlerinin geliştirilmesi için
çalışmaların yapılması ve hastalara daha çok destek olunması önerilmektedir.
7
Anahtar Kelimeler: Kanserle İlişkili Yorgunluk, Beyaz Işık Terapisi, Kemoterapi,
Yorgunluk, Deneysel Çalışma