Özet

Hayvan refahını etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi, son yıllarda birçok bilimsel çalışmanın çekirdeğini oluşturmaktadır. Ülkemizde Arap atları devlet eliyle veya özel haralarda yetiştirilmekte ve büyük bir kısmından düz koşu sahalarında yarışma amacıyla ve haralarda damızlıkta yararlanılmaktadır. Yetiştiricilik yapılan haralar ile hipodromlar göz önünde bulundurulduklarında aralarında hem fiziksel koşullar hem de atların yönetim sistemleri açısından farklar olduğu görülmektedir. Araştırma kapsamında 20 baş harada ve 20 baş hipodromda olmak üzere 40 baş Arap kısraktan yararlanılacaktır. Atların haradaki ve hipodromdaki yetiştirme sistemleri, yaşam alanlarının fiziksel ölçüleri, sağlık geçmişleri, agonistik davranışları, stereotipik davranışları, tür içi ve türler arası etkileşimleri incelenecek ve fizyolojik stres ile davranışsal yanıtları göz önünde bulundurularak karşılaştırmalı olarak değerlendirilecektir. Atların sağlık geçmişleri veteriner kayıtları incelenerek yaralanmalar, hastalık geçmişi, kronik sağlık problemlerinin görülme sıklığı kapsamında incelenecektir. Atların rutin bakımlarından sorumlu olan seyisleri ile yapılan anketler sonucu atların stereotipik davranış gösterme sıklıkları, insan-hayvan etkileşimine karşı davranışsal yanıtları ve agonistik davranışları hakkında veriler toplanacaktır. Aynı zamanda harada ve hipodromda yetiştirilen toplamda 20 baş Arap kısraktan (10 baş haradaki atlardan- 10 baş hipodromdaki atlardan); hipodromda bulunan atlar için yarış sezonunda-yarış sezonunun dışında olmak üzere iki defa ve harada bulunan kısraklar için ise bir defa; dinlenme durumda, sabah 09:00 -11:00 saatleri arasında, tükürük numuneleri alınacaktır. Alınan tükürük numuneleri ile tükürükte kortizol seviyeleri belirlenerek stres temelinde karşılaştırmalı olarak değerlendirilecektir. Bu sayede yarışan ve damızlıkta yararlanılan Arap atlarının barındırılmasındaki fiziksel parametreler, sağlık durumu, davranışsal yanıtları ve at-insan etkileşimi stres ile ilişkilendirilerek at refahı açısından değerlendirilecektir. Bu değerlendirme ile farklı alanlarda yararlanılan (damızlık-yarış amacıyla) ve hipodromlarda yarışan atların yarış sezonundaki, sezon dışındaki stres seviyelerinin belirlenmesi sayesinde atların yönetim biçimleri bilimsel bir perspektif ile incelenecektir. Bununla birlikte araştırma ile insan-hayvan etkileşiminin incelenmesi ve at davranışlarının etolojik olarak çözümlenmesi yoluyla at refahı sadece hayvan açısından değil aynı zamanda insan-hayvan etkileşimi açısından da değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler: At, Davranış, Kortizol, Refah, Stres