Akademik Veri Yönetim Sistemi
Uluslararası Katılımlı 76. Türkiye Jeoloji Kurultayı, Ankara, Türkiye, 15 - 19 Nisan 2024, ss.364
Bitlis Vadisi kuzeyde Senozoyik yaşlı Muş Havzası (rakım: ~1800 m)temelinde yer alan Bitlis Metamorfiklerini güneyde Siirt-Baykan’akadar 50 km boyunca yol kat etmektedir. Bitlis Vadisi boyunca temeleait kayaçlar üzerine gelen Nemrut Volkanından püsküren farklıignimbiritler gözlenebildiği gibi, vadi güney kesiminde lav akıntılarıda takip edilebilmektedir. Siirt ili Baykan ilçesi civarında baskın olarakgözlenen trakibazaltik lav akıntıları yer yer sütunsal özellikler desergilemektedir. Trakibazaltların oluşturduğu sütunlar 50 cm çapakadar ulaşabilmektedir. Söz konusu sütünsal yapıların, lav akmasısırasında meydana gelen lav göllerinin soğuması ve katılaşması ilemeydana geldiği düşünülmektedir. Yaklaşık K40°D doğrultulu BitlisVadisi’nin bir tektonik deformayon sonucu oluşup oluşmadığı henüzbilinmemektedir. Ancak vadi boyunca etkinlik gösteren trakibazaltiklav akıntılarının mekanik olarak nasıl yerleştikleri Bitlis Vadisi’ninyapısal kökenine de ışık tutabilir. Söz konusu lav akıntılarının vadiyeyerleşimleri için şu iki alternatif model önerilebilir: (i) vadiyi kontroleden bir açılmalı tektonik deformasyon etkisi ile, (ii) doğrudan NemrutVolkanından vadi boyunca akması sonucu vadi boyunca yerleşmişolabilir.Nemrut volkanı batısında yer alan Mazik Domu üzerinde, genişliği 500metreye ulaşan, neredeyse Bitlis Vadisine paralel şekilde uzanan biraçılma çatlağı bulunmaktadır. Ayrıca Nemrut kuzeyinde yer alan,tarihi M.S. 1441 yılı bazaltik lav akıntılarını tetikleyen K-G doğrultulubaşka bir açılma çatlağı’nın yüzey deformasyon izleri halenizlenmektedir. Bu açılmalı fay sistemleri, Bitlis Vadisi boyunca etkinolmakla beraber, trakibazaltik lav akıntılarını bir magma ergiyikzonundan yukarı taşıyacak mekanik bir yol vazifesi görmüş olabilir.Nemrut Volkanından itibaren vadi boyunca akması ile ilgili olanseçenek dahil olmak üzere bu iki mekanizma’nın tartışılması BitlisVadisi oluşumunun anlaşılmasına da katkı sunacağı düşünülmektedir.(Bu çalışma Tübitak tarafından 122Y265 nolu proje kapsamındadesteklenmiştir).
Bitlis Vadisi kuzeyde Senozoyik yaşlı Muş Havzası (rakım: ~1800 m)temelinde yer alan Bitlis Metamorfiklerini güneyde Siirt-Baykan’akadar 50 km boyunca yol kat etmektedir. Bitlis Vadisi boyunca temeleait kayaçlar üzerine gelen Nemrut Volkanından püsküren farklıignimbiritler gözlenebildiği gibi, vadi güney kesiminde lav akıntılarıda takip edilebilmektedir. Siirt ili Baykan ilçesi civarında baskın olarakgözlenen trakibazaltik lav akıntıları yer yer sütunsal özellikler desergilemektedir. Trakibazaltların oluşturduğu sütunlar 50 cm çapakadar ulaşabilmektedir. Söz konusu sütünsal yapıların, lav akmasısırasında meydana gelen lav göllerinin soğuması ve katılaşması ilemeydana geldiği düşünülmektedir. Yaklaşık K40°D doğrultulu BitlisVadisi’nin bir tektonik deformayon sonucu oluşup oluşmadığı henüzbilinmemektedir. Ancak vadi boyunca etkinlik gösteren trakibazaltiklav akıntılarının mekanik olarak nasıl yerleştikleri Bitlis Vadisi’ninyapısal kökenine de ışık tutabilir. Söz konusu lav akıntılarının vadiyeyerleşimleri için şu iki alternatif model önerilebilir: (i) vadiyi kontroleden bir açılmalı tektonik deformasyon etkisi ile, (ii) doğrudan NemrutVolkanından vadi boyunca akması sonucu vadi boyunca yerleşmişolabilir.Nemrut volkanı batısında yer alan Mazik Domu üzerinde, genişliği 500metreye ulaşan, neredeyse Bitlis Vadisine paralel şekilde uzanan biraçılma çatlağı bulunmaktadır. Ayrıca Nemrut kuzeyinde yer alan,tarihi M.S. 1441 yılı bazaltik lav akıntılarını tetikleyen K-G doğrultulubaşka bir açılma çatlağı’nın yüzey deformasyon izleri halenizlenmektedir. Bu açılmalı fay sistemleri, Bitlis Vadisi boyunca etkinolmakla beraber, trakibazaltik lav akıntılarını bir magma ergiyikzonundan yukarı taşıyacak mekanik bir yol vazifesi görmüş olabilir.Nemrut Volkanından itibaren vadi boyunca akması ile ilgili olanseçenek dahil olmak üzere bu iki mekanizma’nın tartışılması BitlisVadisi oluşumunun anlaşılmasına da katkı sunacağı düşünülmektedir.