Metinlerarasılık bağlamında çeviri: Kurt Vonnegut’ın Mezbaha 5 adlı romanı üzerine bir uygulama


Yetim A.

RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, sa.36, ss.1549-1560, 2023 (Hakemli Dergi) identifier

Özet

Metinlerarası unsurların yer aldığı edebi metinlerin çevirileri, karşılaştırmalı edebiyat ve çeviribilimin verilerinden yararlanılan disiplinler arası bir incelemeye olanak sağlamaktadır. Amerikalı yazar Kurt Vonnegut Jr.'ın eseri Mezbaha 5: ya da Çocukların Haçlı Seferi, Ölümle Zoraki Dans (1969) metinlerarası unsurlar bakımından oldukça zengindir. Romanda, edebiyat eserlerinden gazetelere, sinemadan tiyatroya, İncil’den popüler şarkılara, yazarlardan politikacılara, tarihi olaylardan güncel olaylara kadar pek çok gönderge bulunmaktadır. Metinlerarası unsurların çevirisi sorunsalı özellikle postmodern romanların çevirisinde ortaya çıkmaktadır. Bu bağlamda postmodern eserlerin metinlerarasılık-çeviribilim ilişkisinin incelendiği çalışmalar için uygun kaynak oluşturduğu söylenebilir. Bu çalışmanın amacı, Kurt Vonnegut’a ait postmodern bir roman olan Mezbaha 5’in orijinal dili olan İngilizceden Türkçeye çevirisinde yer alan göndergelerin çevirileri metinlerarasılık-çeviribilim ilişkisi bağlamında incelemektir. Çalışma, kaynak eserin aynı erek dilde farklı zamanlarda, farklı çevirmenler yapılan üç çevirisine odaklandığından yeniden çeviri çalışmaları kapsamına dahil edilebilir. İncelemede yer verilecek göndergeler edebi eserlere yapılan anıştırma ve göndermelerle sınırlandırılmıştır. Çalışmada eserin E Yayınları tarafından 1975 yılında basılan ve Ali Şan tarafından gerçekleştirilen Türkçe çevirisi, 2015 yılında April Yayınları tarafından basılan Algan Sezgintüredi’ye ait Türkçe çevirisi ile 2021 yılında Can Yayınları tarafından basılan ve çevirisi Hamdi Koç’a ait olan üç çeviri eser temel alınmıştır. Eserin M. Barlas Çevikus tarafından çevrilen ve Dost Kitabevi’nin 2007 yılına ait baskısı tükendiğinden çalışmada yer verilememiştir.
Translations of literary texts with intertextual elements allow for an interdisciplinary study using the data of comparative literature and translation studies. American writer Kurt Vonnegut Jr.'s novel Slaughterhouse 5: or The Children's Crusade, Forced Dance with Death (1969) is rich in intertextual elements. There are many references in the novel from literary works, newspaper articles, movies, drama, Bible, popular songs, writers, politicians, historical events and current events as well. Translation problems related to intertextual elements arises especially during the translation of postmodern novels. In this context, postmodern works constitute a suitable source for studies examining the relationship between intertextuality and translation studies. The aim of this study is to examine the translations of the references in the translation of Slaughterhouse 5, from its original language English into Turkish, in the context of intertextuality-translation studies. Since the study focuses on three translations of the source work in the same target language at different times by different translators, it can be included in the scope of re-translation studies. The references to be included in the analysis are limited to allusions and references to literary works. The study is based on the Turkish translation of the work published by E Publishing in 1975 and translated by Ali Şan, translation by Algan Sezgintüredi published by April Publishing in 2015, and last one published by Can Yayınları in 2021 and translated by Hamdi Koç. The edition translated by M. Barlas Çevikus and published by Dost Publishing House in 2007, is out of print, so it could not be included in the study.