Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, cilt.6, sa.15, ss.231-240, 2018 (Hakemli Dergi)
Sözlükbilimin birincil amacına yönelik hazırlanan kullanıcı odaklı sözlüklerde yer alan
etiketler, sözlük kullanıcılarına bilgi veren ve kullanıcıların sözlükten azami düzeyde
yararlanmalarını sağlayan parçacıl yapı birimleridir. Sözlük hazırlayıcıları, merkeze aldıkları
kriterlere ve hedef kitlelerine göre sözlükte çeşitli sebeplerle sapmalar meydana getiren
maddebaşlarını etiketlemeyi tercih ederler. Bu bağlamda etiketlerin en önemli işlevi, sözlük
kullanıcılarına mevcut dilde yer alan özel kullanımlar ve terimler hakkında yol göstermek, onları
uyarmaktır. Sözlüklerin söz konusu işlevsel birimlerinin alt kategorilerinden biri de zaman
etiketleridir. Zaman etiketleri hem eski hem de yeni sözcükleri işaretleyen parçacıl yapı birimidir.
Kullanımdan düşmüş sözcükler için kullanılan etiketler kimi yabancı sözlüklerde modası geçmiş,
eskimiş, arkaik şeklinde çeşitlenirken TDK Türkçe Sözlük’te zaman etiketi olarak bu bağlamda
sadece eskimiş etiketi kullanılmıştır. Bu çalışmada, sözcüklerin göndergesinin (referent)
unutulduğunu ya da var olan göndergenin başka bir sözcük ile ifade edildiği durumları gösteren
eskimiş kullanım etiketinin, TDK Türkçe Sözlük’teki görünümü sıklık odaklı incelenmiş ve TDK
Türkçe Sözlük’te eskimiş etiketinin sözcük sıklığından bağımsız kullanıldığı tespit edilmiştir.
Elde edilen verilerden yola çıkılarak söz konusu etikete sahip maddebaşlarının derlem odaklı
sıklık frekansı sorgulamasına tabi tutulması gerektiği kanısına varılmıştır. Çalışmada ayrıca
TDK Türkçe Sözlük’teki zaman etiketlerinin çeşitlenmesi, bir art zamanlılık sınırının belirlenmesi
ve belirlenen ilkelerin kullanıcı kılavuzunda yer alması gerektiği üzerine de görüşlere yer
verilmiştir.
The usage label in the user-oriented dictionaries prepared for the primary purpose of
lexicography is the part of the microstructure that provides information to dictionary users and
provides users to make maximum use of the dictionary. Dictionary makers prefer various usage
labels for deviation lexical items in their dictionaries according to the determined criteria and
their target audience. In this context, the most important function of the labels is to guide users
about the specific uses and terms in the current language. Also one of the functional parts of
dictionaries is a temporal label. Temporal labels are part of the microstructure that marks both
old and new words. In some foreign dictionaries, temporal labels are old-fashioned, archaic,
historical while in TDK Turkish Dictionary, only the old-fashioned label is used as a temporal
label. In this paper old-fashioned label which indicating forgotten referents of words or no longer
represents by another word, is examined with frequency-focused and determined that the oldfashioned label is used independently of the frequency of words in TDK Turkish Dictionary.
Based on the data obtained, it is concluded that the headwords with the old-fashioned label
should be questioned their frequency corpus-oriented. In the study, it is also mentioned that the
temporal labels should be varied, a diachrony limit should be determined and the defined
principles about usage labels should be accessible in the user’s guide of TDK Turkish
Dictionary.