Günümüzde, küresel şeker üretimi %81 oranında şeker kamışından ve %19 oranında şeker pancarından sağlanmaktadır. Türkiye’de ise şekerin tek kaynağı şeker pancarı olup, yıllık 2,45 milyon ton üretimle dünya genelinde beşinci, Avrupa’da ise dördüncü sırada yer almaktadır. Bitkilerin ışık, su ve besin maddelerini kullanan yabancı otların kontrolü, şeker pancarının verimi açısından kritik bir öneme sahiptir. Şeker pancarında yabancı ot mücadelesi yapılmadığı takdirde, verimde %100’e varan kayıplar yaşanabilmektedir. Geleneksel şeker pancarı tarımında yabancı otlarla mücadele genellikle mekanik ve kimyasal yöntemlerle gerçekleştirilmektedir. Şeker pancarı tarımında dar ve geniş yapraklı yabancı otların kontrolü amacıyla metamitron, chloridazon, ethofumesate, desmedipham ve phenmedipham gibi aktif maddeler içeren herbisitler ekim öncesi, ekim sonrası-çıkış öncesi ve çıkış sonrası dönemlerde kullanılmaktadır. Son yıllarda, asetolaktat sentaz (ALS) inhibitörü herbisitlere toleranslı, transgenik olmayan ve genetiği değiştirilmemiş şeker pancarı çeşitleri ıslah edilmiş ve ülkemizde de tescil edilmiştir. Conviso® Smart ismiyle ticarileşen bu şeker pancarı çeşitleri, foramsulfuron ve thiencarbazone-methyl olmak üzere iki aktif maddeli herbisite toleranslıdır. Düşük aktif madde miktarlarına rağmen, bu herbisitler hem yaprak hem de toprak yoluyla alınarak geniş bir yabancı ot grubunu etkilemektedir. Yapılan çalışmalarda, ALS-inhibitörüne toleranslı şeker pancarı tarımında kullanılan herbisitlerin yabancı ot kontrolünde etkinliği ve verim üzerindeki etkileri incelenmiştir. Bu araştırmalar, monokotiledon ve dikotiledon yabancı ot türleri üzerinde yüksek etkinlik sağlayan herbisitlerin özellikle kırmızı köklü tilkikuyruğu (Amaranthus retroflexus L.), sirken (Chenopodium album L.), siyah köpek üzümü (Solanum nigrum L.), küsküt (Cuscuta campestris L.) ve darıcan (Echinochloa crus-galli L.) gibi kontrolü zor yabancı otlar üzerinde etkili olduğunu göstermektedir. Yabancı otları kontrol etmek için ek bir herbisit uygulamasına genellikle gerek duyulmadığı, ancak bu etkinliğin yabancı otların gelişim evreleri ve uygulama zamanına göre değişiklik gösterebilmektedir. Örneğin, düşük dozlarda ve geç gelişim dönemlerinde yapılan uygulamaların yabancı ot kontrol etkinliğinde azalmalar meydana getirebilmektedir. Ayrıca, herbisit uygulamasının başarısı lokasyon, toprak koşulları ve hava durumu gibi çevresel faktörlerden de etkilenmektedir. Bu herbisitlerin şeker pancarına fitotoksik etkileri minimum düzeydedir ve şeker pancarına herhangi bir olumsuz etkisi tespit edilmemiştir. ALS-inhibitörü herbisitler kullanıldığında, şeker pancarından daha yüksek kök verimi ve şeker oranı sağlandığı ve bu artışa yabancı ot yoğunluğundaki azalmanın neden olduğu çeşitli araştırmalarla da ortaya konulmuştur. Sonuç olarak, ALS-inhibitör içeren herbisitlerin şeker pancarı tarımında yabancı ot kontrolünde genel kolaylık sağlaması, yüksek etkinliğe sahip olması, hızlı bir şekilde geniş alanlara uygulanabiliyor olması ve klasik herbisitlere göre uygulama esnekliği sağlaması nedeniyle ülkemizde kullanımının giderek yaygınlaşacağı beklenmektedir. Ancak, çevresel koşullar ve yabancı otların biyolojik özelliklerine bağlı olarak kontrol etkinliğinde değişiklikler görülebilmekte, herbisitlerin doğru doz ve zamanlamayla uygulanmasının kritik öneme sahip olduğu da söylenebilir.

Anahtar kelimeler: Beta vulgaris L., herbisit, ALS-inhibitörü, yabancı ot