Demiryollarının Somut ve Somut Olmayan Kültürel Miras Değerlerinin Kolektif Bellekteki Yeri: Sivas Demiryolu Yerleşkesi Örneği


Creative Commons License

Ede A., Öztürk A.

JENAS, Journal of Environmental and Natural Studies , cilt.1, sa.6, ss.85-106, 2024 (Hakemli Dergi)

Özet

Kentlerin gelişiminde şehirlerarası ulaşım olanaklarının önemli bir rolü vardır. Cumhuriyet ile birlikte genişletilen demiryolu ağı ve kurulan sanayi tesisleri kentlerin gelişmesinde atılan önemli adımlardan biridir. İnsanlık tarihini değiştiren endüstri devriminin en önemli tamamlayıcısı olan demiryolları; yapıldıkları dönemin mimarisi, teknolojisi, yapım tekniği, toplumun sosyo-kültürel yapısı gibi birçok alanda fikir sahibi olmamızı sağlamaktadır. Yapıldıkları dönem ve kullanıldıkları süreç boyunca demiryolu yerleşkeleri kentlerin simgesel odak noktaları olmuş ve kentlinin hafızasında önemli bir yer edinmiştir. Toplumsal hafızanın sürdürülebilirliği için, Demiryolu taşımacılığıyla ilgili yapı, mobilya, araç-gereç, fotoğraf, belge ve dokümanın korunması, gelecek kuşaklara aktarılması açısından önem arz etmektedir. Somut ve somut olmayan kültürel miras değerlerini barındıran, demiryolu yerleşkelerinin geçmişte ve bugün kentlinin kollektif belleğindeki yerinin bir örnek üzerinden incelemek için, Sivas demiryolu yerleşkesi ve Cer Atölyesi seçilmiştir. Demiryolu kültürü, ancak paylaşıldığı noktada çoğalacak ve toplumsal hafızalardaki yerini her zaman diri tutacaktır. Bu çalışmada; öncelikle demiryolu ve kent ilişkisi, Kevin Lynch’in ‘Kent İmgesi Parametreleri’ üzerinden analizler yapılarak; yollar, sınır/kenarlar, bölgeler, işaret ögeleri ve odak/düğüm noktaları irdelenmiştir. Sivas demiryolu yerleşkesi ve Cer Atölyesi’nin (TÜRASAŞ) fiziksel yapısı ve tarihsel süreçteki kullanımları ile sosyal yapısı analiz edilmiştir. Demiryolu Yerleşkenin kolektif bellekteki yerini sorgulamak amacıyla anket soruları hazırlanmış ve somut ve somut olmayan kültürel miras değerlerinin kolektif bellekteki yeri belirlenmeye çalışılmıştır. Demiryollarının kuruldukları andan itibaren, kentlerin sosyoekonomik ve fiziksel yapısına olan etkileri, Sivas Demiryolu ve Cer Atölyesi üzerinden ortaya konulmuştur.