Bu çalışma, kapitalist üretim tarzının dönüşüm kapasitesi bağlamında, teknolojik dönüşümün en ileri halkası olarak değerlendirilen yapay zekâ devriminin toplumsal yapı üzerindeki etkilerini kuramsal bir perspektifle analiz etmektedir. Literatürde Toplum 5.0, bilgi kapitalizmi ve gibi kavramlarla tanımlanan yeni dönemde, dijitalleşme, otomasyon ve algoritmik yönetim pratikleri toplumsal eşitsizlikleri yeniden üretmekte; özellikle genç kuşaklar açısından toplumsal aidiyet, üretkenlik ve geleceğe dair beklentiler dönüşmektedir. Çalışma, insan-makine etkileşiminin yarattığı yapısal değişimleri; Zuboff’un gözetim kapitalizmi kavramı, Andre Gorz’un emek-özne ilişkisine dair çözümlemeleri ve Foucault’nun özneleşme süreçlerine dair biyopolitik perspektifi doğrultusunda teorik olarak temellendirmektedir. Yapay zekânın genç kuşaklar üzerindeki etkileri yalnızca bilgiye erişim, çevrimiçi öğrenme ve dijital etkileşim alanlarındaki olanaklar bağlamında değil; aynı zamanda bireyselleşme, güvencesizlik, duygusal kırılganlık ve dijital dışlanma gibi risk faktörleri bağlamında da incelenmektedir. Bu noktada, Wendy Brown’ın neoliberalizmin bireysel öznellik inşasına dair eleştirileri ile James Bridle’in Yeni Karanlık Çağ kavramsallaştırması, söz konusu dönüşümün eleştirel analizine kuramsal bir zemin sunmaktadır. Türkiye bağlamında ise çalışma, 2040 yılına dek süreceği öngörülen demografik fırsat penceresiyle uyumlu biçimde, 12. Kalkınma Planı ve Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi gibi politika belgeleri ışığında, gençlik odaklı toplumsal dönüşüm politikalarının teorik temellerini tartışmaktadır. Bununla birlikte, küresel dijital rekabetçilik endeksleri, insan sermayesi gelişim raporları ve yerel uygulama göstergeleri, bu belgelerin sahadaki etkisinin sınırlı kaldığını ortaya koymakta; dolayısıyla politika tasarımının yeniden düşünülmesi gerektiğine işaret etmektedir. Çalışma, mevcut literatüre dayalı olarak kurgulanmış olup, yapay zekânın toplumsal yapıyı dönüştürme potansiyeline dair kapsamlı bir bakış açısı sunmakta; Türkiye’de yapay zekâ politikalarının gençlik ve toplumsal dönüşümle ilişkili hedefler ortaya koymasına rağmen, bu hedeflerin uygulanabilirliğini sağlayacak bütüncül, kapsayıcı ve ölçülebilir mekanizmaların büyük ölçüde eksik olduğunu ortaya koymaktadır. Özellikle yetenek gelişimi, sosyal eşitsizliklerin azaltılması ve psikososyal risklerin yönetimi gibi alanlarda politika belgeleri vizyon sunmakla birlikte, pratikte etkili izleme, kaynak tahsisi ve kurumsal eşgüdüm eksikliğinin dikkat çektiği ve bu durumun, teknolojik dönüşüm süreçlerinin toplumsal faydaya dönüşmesinde potansiyel darboğazlara işaret ettiği değerlendirilmektedir.
Akademik Veri Yönetim Sistemi