ENGELLİLİĞE AYARLANMIŞ YAŞAM YILLARI (DALY) İLE KİŞİ BAŞI CARİ SAĞLIK HARCAMASI İLİŞKİSİNİN ÜLKE GELİR GRUPLARINA GÖRE İNCELENMESİ

Arslan D. T.

Hacettepe Sağlık İdaresi Derg.*, cilt.27, sa.3, ss.481-498, 2024 (Hakemli Dergi)

Özet

Ülkelerin artan sağlık harcamalarını kontrol altına alma çabası sağlık sonuçları ile sağlık harcamaları arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır. Bu kapsamda çalışmanın temel amacı gelir düzeyine göre belirlenen ülke gruplarında kişi başı cari sağlık harcaması ve DALY arasındaki ilişkinin belirlenmesidir. Çalışmanın temel amacına bağlı olarak 2000 yılından 2019 yılına kadar kişi başı cari sağlık harcaması ve DALY eğiliminin belirlenmesi amaçlanmıştır. Dünya Bankası, Sağlık Ölçümleri ve Değerlendirme Enstitüsü (Institute for Health Metrics and Evaluation – IHME) ve Dünya Sağlık Örgütü veri tabanlarından veriler toplanmıştır. Veriler 2000 – 2019 yıllarını kapsamaktadır. Çalışmada öncelikle eğilim analizi gerçekleştirilmiştir. DALY ve kişi başı cari sağlık harcaması arasındaki ilişkinin test edilmesinde Spearman korelasyon katsayısı kullanılmıştır. Ülke grupları içerisinde DALY ve kişi başı cari sağlık harcaması arasındaki ilişkinin test edilmesinde ise Kruskal-Wallis H test yöntemi kullanılmıştır. Üç veya daha fazla grup arasında anlamlı fark tespit edildiğinde değişkenlerin ikili kıyaslanmasında Bonferroni düzeltmesi uygulanmıştır. Analiz sonuçlarına göre tüm ülke gruplarında 2000 – 2019 yılları arasında kişi başı cari sağlık harcaması artarken; DALY oranları azalmıştır. Kişi başı cari sağlık harcaması ile DALY oranı arasında negatif yönde anlamlı ilişki saptanmıştır. Ülke grupları içerisinde sadece düşük gelirli ekonomilerde kişi başı cari sağlık harcaması ve DALY arasında anlamlı ilişki tespit edilmemiştir. Sağlık harcamalarının artırılmasıyla sağlık sonuçlarında iyileşmelerin yaşanabileceği düşünülmektedir. Ayrıca gelir gruplarına göre önlenebilir DALY başı maliyetin de farklılaşabileceği sonucuna varılmıştır. Düşük gelirli ülkelerde DALY başı maliyetin yüksek gelirli ülkelere göre daha düşük olabileceği varsayılmaktadır. Bu doğrultuda sonraki çalışmalarda ülke gruplarına göre önlenebilir DALY başı maliyetin hesaplanması ve özellikle düşük gelirli ekonomilerde DALY ile ilişki olabilecek sağlığın sosyal belirleyicilerinin de değerlendirilmeye alınması önerilmektedir.