TÜRKİYE’DE DÖNÜŞÜM: PARANIN NÖTRLEŞMESİ VE CEMAAT YAPILARININ GÜÇLENMESİ

2001 yılında uygulamaya konulan Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı sonrasında Türkiye’de para anlayışında bir dönüşüm meydana gelmiştir. Bu çalışma cemaat olgusunun güçlenmesinde para anlayışındaki dönüşümün etkilerini incelemektedir. Neo-liberal ekonomik yapının Türkiye’de tam olarak tesis edilmesinin yolunu açan bu programın en önemli uygulamalarından birisi, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın  (TCMB) bağımsız hale getirilmesidir. TCMB’nin siyasetten bağımsızlaşması, para politikalarında, paranın nötr olduğuna yönelik monetarist ve rasyonel bekleyişler anlayışının tam olarak yerleştiğini gösterir. Her iki yaklaşımın dünya ekonomisinde güçlenmesi refah devletinden neo-liberal yapılanmaya yönelmeyi hızlandırmıştır. Bir yönüyle ülkelerin kendi şartlarının gözden uzak tutulduğu, bütün toplumsal ilişki ve davranışların kesin bağıntılar içinde değerlendirildiği bir politik düzene doğru hareket anlamına gelir. Evrensel ve her yerde doğru olduğuna inanılan bu anlayışa ilişkin teoriler, pratik uygulamaların da yönlendiricisi olmuştur. Bunun sonucunda para, teorinin yönlendiriciliğinde kendisinin yüklendiği siyasal fonksiyonu yitirmiş, siyasetten arınan ve nötrleşen bir anlama doğru yol almıştır. Siyasetten bağımsız merkez bankaları aracılığıyla zaman tutarsızlığı sorununu çözmek ve enflasyonu kontrol etmek için nötr kimliğe bürünen para, ülkelerdeki işsizlik ve yoksulluk sorunlarına çözüm bulmada tarafsız kalmaya başlamıştır. Çalışmanın yönteminde nötr paranın etkileri Türkiye’nin enflasyon, faiz ve işsizlik verilerinin karşılaştırmasına dayalı olarak ele alınmakta ve teorik açıdan incelenmektedir. Bu verilerin karşılaştırılması neticesinde, paranın toplumsal sorunlar karşısında tarafsızlaşmasının, toplumdaki bireylerin kendilerine yeni güvenli alanlar aramasına neden olduğu teorik açıdan değerlendirilmektedir. Bu değerlendirmeler, nötrleşen paranın bireyleri geleceğin belirsizliğinden koruyan, bireyler arasındaki dayanışmayı güçlendiren, içinde yer aldıklarında istihdam imkanı elde edebileceklerini düşündükleri cemaat yapılarına doğru yönelişi hızlandırdığını göstermektedir. Böylece nötr para anlayışına dayalı politikalar, toplumsal sorunlara yönelik politikalar yerine sadece TCMB’de olduğu gibi fiyat istikrarını hedeflediklerinde,  toplumsal adaleti sağlamada yetersiz kalmakta ve cemaatler daha fazla öne çıkmaya başlamaktadır. Sonuç olarak, ekonomide siyasal etkinliğin azalması, cemaat yapılarının toplumda güçlenmesine neden olmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Para, Nötrleşen Para, Bağımsız Merkez Bankası, Cemaatler