ÖZET

Giriş: Gebelik süreci gebelik, doğum ve doğum sonrası ilk bir yılı kapsayan; hem anne hem bebek açısından gelişimsel bir dönem olup kadında bazı hormonal, fizyolojik ve psikolojik değişikliklere yol açmaktadır. Birbirini etkileyen birçok faktörün olduğu bu değişiklik sürecinde kadının tam iyilik halini sürdürememesi ve yaşanan değişikliklere uyum sağlayamaması kadının yaşam kalitesini olumsuz etkilemektedir. Bu derleme çalışmasının amacı gebelik dönemlerine göre bilişsel işlev değişiklikleri ve etkileyen faktörlerin incelenmesidir.

Yöntem: Bu çalışma bir literatür derlemesidir. Pubmed, Cochrane, Scopus, Google Akademik, YÖK Tez ve Uluslararası Tez veri tabanlarından “gebelik ve nörokognitif” “gebelikte bilişsel işlev” “postpartum bilişsel işlev değişiklikleri” anahtar kelimeleriyle Türkçe ve İngilizce taramalar yapılmıştır.

Bulgular: Kadınların gebelik süreci boyunca yaşadıkları hormonal dalgalanmaların birçok fizyolojik ve psikolojik değişikliklere sebep olduğu görülmektedir. Bu dönemde yaşanan hormonal dalgalanmalar sonucunda kadınların bilişsel işlevlerini sürdürmede güçlük çektiği ve bilişsel işlevlerde zayıflama yaşadıkları saptanmıştır. Literatürde gebelik döneminde kadınların bilişsel işlevlerinde yaşadıkları değişiklikler incelendiğinde; dikkat dağınıklığı, bellekte zayıflama, odaklanamama, konsantrasyon güçlüğü ve dalgınlık yaşadıkları belirtilmektedir. Yapılan bir nitel çalışmada kadınların gebelik döneminde yaşam kalitesini etkileyen faktörler incelenmiş ve kadınlar sözel olarak bellekte zayıflama yaşadıklarını ifade etmiştir. Kronik hastalık varlığı, depresyon, uyku düzeni, yorgunluk düzeyi, emzirme, ruh hali, kaygı ve sosyal destek gibi pek çok faktör gebelik sürecinde bilişsel işlevi etkileyen faktörler arasında yer almaktadır. Etkileyen bir başka faktör ise gebelik dönemi olup literatüre bakıldığında gebeliği ilk trimesterinde plazma hormonlarının bilişsel fonksiyonları etkileyecek kadar değişmediği fakat gebeliğin ikinci ve üçüncü trimesterinde değişen hormon seviyeleri ile bilişsel işlevlerde değişiklikler yaşandığı; doğum sonu erken dönemde ise dalgalanan hormon seviyelerinin bilişsel işlevleri değiştirdiği bulgularına ulaşılmıştır.

Sonuç: Kadın sağlığı hemşireleri kadın yaşamının her döneminde kadının tam iyilik halinde olması ve tam iyilik halinin korunmasından sorumlu sağlık profesyonelleridir. Bu sebeple kadın sağlığı hemşirelerinin kadının yaşamını olumlu veya olumsuz etkileyen tüm faktörleri bütüncül bir şekilde ele alması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler: Gebelik ve Nörokognitif, Gebelikte Bilişsel İşlev, Postpartum Bilişsel İşlev Değişiklikleri