Akademik Veri Yönetim Sistemi
Çizgi Kitabevi, Konya, 2024
Bu çalışmada etimolojik olarak da ele alındığında ütopya kelimesinden türetilen ve karanlık bir dünyanın kapılarını
açan distopya türünden seçilmiş Aldous Huxley’in Cesur Yeni
Dünya ile George Orwell’in Bin Dokuz Yüz Seksen Dört eserleri karşılaştırmalı edebiyat bilimi verilerine dayanarak kar
şılaştırılacaktır. Bu çerçevede çalışmada, yaşanmışlıklarının,
edebi ve kültürel birikimlerinin ürünü olan eserler arasındaki
benzer ve farklı yönler ortaya konmaya çalışılacaktır.
Toplumdaki denetim/gözetimi sağlamak adına on sekizinci yüzyılda hukukçu Jeremy Bentham ile mimar kardeşi
Samuel Bentham’ın birlikte hazırlamış oldukları, ancak hiçbir
zaman uygulamaya geçirilmeyen panoptikon modeli, toplumdaki suç oranını ve şiddet olaylarını azaltmak, kontrolü
elinde tutmak, suçlular üzerinde sınırsız hâkimiyeti sağlamak
amacıyla denetim ve gözetimin bir parçası haline dönüşmesi
adı altında tasarlanır. Denetim/gözetim anlayışının merkeze
yerleştirildiği panoptikon modelinde, gözetleyen kişinin, gözetlenen kişi(ler) tarafından kesinlikle görünmemesi ve böylelikle görünmeden gözetlemeyi sağlaması dikkat çekerken,
görülmeden gözetim altında tutmaya imkân verir.
Yirminci yüzyılda bilim ve teknolojinin ilerlemesi ve gelişmesi ekseninde denetim/gözetim bağlamında yetersiz ve
eksik kalan panoptikon modelinin yerini omniptikon modeli
alır. Omniptikon, bilim ve teknolojinin ilerlemesi ve gelişme
siyle birlikte herkesin, herkesi izleyebilmesine, görebilmesine, takip etmesine olanak sağlar ve gözetlemeyi ve gözetlen
meyi kesintisiz bir şekilde mümkün kılar. Gönüllülük esasına
dayalı bir şekilde bireyin (kullanıcının) gözetlenmesi, omniptikonun merkezini oluştururken, herkes herkesi izler duruma gelir ve çoğunluğun çoğunluğu dijital ortamda izlemesi
olarak yorumlanır.
Bu bağlamda panoptikon modeli ile omniptikon modeli, Cesur Yeni Dünya ile Bin Dokuz Yüz Seksen Dört adlı distopyalarda, metinlerden alınan örneklerden yola çıkarak irdelenecek, panoptikon/omniptikon modelleri seçilmiş olan
eserlerin siyasal yaşamın bilim ve teknoloji ekseninde ile sos
yal yaşamın eşitsizlik ve eğitim ekseninde karşılaştırılması
yapılacaktır