Türkiye’de Kamu, Özel ve Cepten Yapılan Sağlık Harcamalarının Hastalık Yükü ile İlişkisinin Değerlendirilmesi

Creative Commons License

Arslan D. T.

6th International Medicine and Health Sciences Researches Congress, Ankara, Türkiye, 6 - 07 Temmuz 2024, ss.217-223

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Ankara
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.217-223
  • Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Çalışmanın amacı Türkiye’de cari sağlık harcamasının yüzdesi olarak kamu, özel ve cepten yapılan sağlık harcamalarının hastalık yükü ölçütü olan DALY ile ilişkisini belirlemektir. Çalışmanın evreni Türkiye’nin 2000 – 2021 yılları arasındaki DALY ve ilgili harcama verilerinden oluşmaktadır. Türkiye’nin 100.000 kişiye düşen yaşa standardize DALY oranları verileri Sağlık Ölçümleri ve Değerlendirme Enstitüsü’nden (Institute for Health Metrics and Evaluation) elde edilmiştir. Sağlık harcaması oranları ise Dünya Sağlık Örgütü global sağlık harcaması veri tabanından elde edilmiştir. Çalışmada öncelikle 2000-2021 yılları arasındaki DALY ve harcama verilerinin eğilim analizi yapılmıştır. Veri seti normal dağılım göstermediğinden korelasyon analizlerinde Spearman korelasyon katsayısı kullanılmıştır. Eğilim analizlerine göre, Türkiye’de DALY oranları 2000’den 2019’a kadar azalmıştır. DALY oranı 2000 yılında 33.998,88 iken 2019 yılında 25.228’e düşmüştür. DALY oranı 2019 yılından sonra tekrar artış göstererek 2021 yılında 28.509,27’ye ulaşmıştır. 2019 yılından yaşanan artışın nedeni COVİD-19 pandemisi olduğu düşünülmektedir. Kamu harcaması oranı 2000’de %61,7 iken, 2021’de artarak %78,8 olmuştur. Özel sağlık harcaması oranı 2000’de %38,3 iken, 2021’de %21,2’ye düşmüştür. Cepten yapılan sağlık harcaması oranı ise 2000’de %28,6 iken 2021’de %16,3’e gerilemiştir. Korelasyon analizi sonuçlarına göre, DALY oranı ile kamu harcaması oranı arasında negatif yönde, orta düzeyde ve istatistiksel olarak anlamlı ilişki belirlenmiştir (r=-0,557; p<0,05). Buna göre, kamu sağlık harcamalarının oranı artış gösterirken DALY oranı azalmıştır. DALY oranı ile özel sağlık harcaması arasında pozitif yönde, orta düzeyde ve istatistiksel olarak anlamlı ilişki tespit edilmiştir (r=0,558; p<0,05). DALY oranı ile cepten yapılan sağlık harcaması oranı arasında pozitif yönde, orta düzeyde ve istatistiksel olarak anlamlı ilişki belirlenmiştir (r=0,522; p<0,05). Buna göre, özel sağlık harcamaları oranı ve cepten yapılan sağlık harcamaları oranı artış gösterirken DALY oranları azalmıştır. Elde edilen bulgular doğrultusunda Türkiye’de hastalık yükününün azaltılmasında kamu sağlık harcamalarına daha fazla öncelik verilmesi gerektiği düşünülmektedir. Politika yapıcıların kaynak kullanımı kararı verirken farklı sağlık harcaması türlerinin sağlık sonuçları ile olan ilişkisini dikkate alması önerilmektedir.

The aim of this study is to determine the relationship between public, private, and out-of-pocket health expenditures, expressed as a percentage of current health expenditure in Turkey, and the disease burden measured by DALY (Disability-Adjusted Life Years). The study covers DALY and relevant expenditure data for Turkey from 2000 to 2021. Age-standardized DALY rates per 100,000 population for Turkey were obtained from the Institute for Health Metrics and Evaluation, and health expenditure ratios were sourced from the World Health Organization’s Global Health Expenditure Database. First, a trend analysis of DALY and expenditure data from 2000 to 2021 was conducted. Due to the non-normal distribution of the data, Spearman's rank correlation coefficient was used for correlation analyses. The trend analysis indicated that DALY rates in Turkey decreased from 33,998.88 in 2000 to 25,228 in 2019, but increased again to 28,509.27 in 2021, likely due to the COVID-19 pandemic. The public expenditure ratio rose from 61.7% in 2000 to 78.8% in 2021, while the private health expenditure ratio fell from 38.3% to 21.2%, and out-of-pocket health expenditure ratio decreased from 28.6% to 16.3%. Correlation analysis results showed a negative, moderate, and statistically significant relationship between the DALY rate and the public expenditure ratio (r=-0.557; p<0.05). Thus, as public health expenditure increased, DALY rates decreased. Conversely, there was a positive, moderate, and statistically significant relationship between the DALY rate and private health expenditure ratio (r=0.558; p<0.05), as well as with out-of-pocket health expenditure ratio (r=0.522; p<0.05), indicating that increases in private and out-of-pocket expenditures were associated with higher DALY rates. Based on these findings, it is recommended that more priority be given to public health expenditures to reduce the disease burden in Turkey. Policymakers should consider the relationship between different types of health expenditures and health outcomes when allocating resources.