Yenisey Yazıtlarında Geçen “er at”lar Üzerine


Creative Commons License

BAYRAK S., ARICAN A.

Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi , cilt.8, sa.1, ss.466-483, 2024 (Hakemli Dergi) identifier

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: 8 Sayı: 1
  • Basım Tarihi: 2024
  • Doi Numarası: 10.34083/akaded.1438878
  • Dergi Adı: Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi
  • Derginin Tarandığı İndeksler: TR DİZİN (ULAKBİM)
  • Sayfa Sayıları: ss.466-483
  • Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Yenisey Yazıtları, 18. yüzyıldan itibaren araştırmacıların dikkatini çeken ve bugün sayısı hemen hemen 250’ye ulaşan mezar yazıtlarından oluşmaktadır. Bu yazıtlarda çeşitli kahramanlıklar göstererek halkı ve milleti için mücadele eden kişilerin kahramanlıkları, düşmana karşı mücadeleleri, savaşta öldürdükleri kişi sayıları ve sevdiklerinden ayrı kalmanın üzüntüsü gibi bilgiler yer almaktadır. Yenisey Yazıtlarında yer alan bu bilgiler Türk dili, kültürü, tarihi, yaşam biçimi gibi birçok konuda bilgiler vermektedir. Bu bilgiler arasında kahramanlıkları ile ön plana çıkan kişilere verilen adlar dikkat çekmektedir. “er at” şeklinde ifade edilen bu adlar çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Çalışmada Yenisey Yazıtlarında sıklıkla kullanılan ve “erkeklik adları” olarak nitelendirilen er atlar “tek sözcükten oluşan” ve “söz grubu şeklinde oluşan” olmak üzere iki başlıkta alfabetik sıra gözetilerek incelenmiştir. Araştırmada, söz konusu başlıklar altında incelenen ve “erkeklik adları”nı oluşturan sözcüklerin veya söz gruplarının yapıları, kökenleri ve anlamları hakkında çeşitli kaynaklardan faydalanılarak değerlendirmelerde bulunulmuştur. Ayrıca daha sonraki dönemlerde kişi ad ve ünvanlarının kullanılıp kullanılmadığı Uygur ve Karahanlı dönemine ait eserlerden örneklerle gösterilmiştir.
Yenisei inscriptions consist of epitaphs that have attracted the attention of researchers since the 18th century and the number of which has reached almost 250 today. These inscriptions contain information such as the heroism of those who fought for their people and nation by displaying various heroism, their fight against the enemy, the number of people they killed in the war, and the sadness of being separated from their loved ones. This information contained in the Yenisei Inscriptions provides information on many subjects such as Turkish language, culture, history and lifestyle. Among this information, the names given to people who stand out with their heroism attract attention. These names, expressed as er at, constitute the subject of the study. In the study, these names, which are frequently used in the Yenisei Inscriptions and described as "manhood names", were examined in alphabetical order under two topics: "consisting of a single word" and "consisting of a group of words". In the research, evaluations were made using various sources about the structures, origins and meanings of the words or word groups that were examined under the mentioned topics and constituted the "manhood names". In addition, whether personal names and titles were used in later periods is shown with examples from works from the Uyghur and Karakhanid periods.