Kutsal Mekânlarda Delikli Taştan Geçme Ritüeline Arketipsel Bir Yaklaşım

Creative Commons License

Koç A.

Bitig Türkoloji Araştırmaları Dergisi, sa.2, ss.87-110, 2022 (Hakemli Dergi)

Özet

Yeryüzünün çeşitli bölgelerinde ve inanışlarında içi delik taş, kaya, ağaç gibi nesnelerin içinden geçilerek sağaltma, talihi değiştirme, kendini test etme gibi çeşitli sebeplerle gerçekleştirilen ritüellere başvurulduğu görülmektedir. Bazen deneyimledikten sonra ya da doğrudan elde edilen korunma gücünü devam ettirmek için içi delik taşları taliplerin kendi üzerinde ya da yaşadıkları mekânlarda bulundurma inancı da yaygındır. Ayrıca büyük delikli taşların içinden geçilerek yapılan ritüellerin yanında dere kenarlarından toplanan ve bir ipe dizilen içi delik doğal taşlar da sağaltma ya da kötülüklerden korunma amacıyla kullanılmaktadır. Bu çalışmanın konusunu dünyanın farklı bölgelerinde çıkış noktası olarak tavuk tanrısına dayandırılan ve Türk kültür ekolojisinde de rastlanan delikli taşlar ve etrafında oluşan inanış ve uygulamalar oluşturmaktadır. Bu bağlamda dünyanın bazı bölgelerinde ve Türkiye’de görülen delikli taştan geçme ritüelleri örneklerle arketipsel olarak incelenecektir. Arketipsel incelemenin çatısını C. G. Jung tarafından tanımlanan “yeniden doğuş arketipi” oluşturmaktadır. Yeniden doğuş arketipinin temel prensibine bağlı olarak taliplerin delikli taşlardan geçerek arınma ritüelini gerçekleştirmeye çalıştıkları tespit edilmiştir. Bu çalışma, alan araştırmasında görüşme ve gözlem teknikleriyle elde edilen veriler, literatür araştırması ve etnofotoğrafi yöntemiyle çekilen fotoğraflarla desteklenmiştir.