Phrygia Epiktetos'ta Ölüm


Türkan A.

Vakanüvis Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi (Online), cilt.9, sa.2, ss.1563-1596, 2024 (Hakemli Dergi) identifier

Özet

Phrygia Epiktetos, Strabon ve Pausanias tarafından “Küçük Phrygia” olarak da adlandırılan ve günümüzde Eskişehir ve Kütahya sınırları içinde yer alan bir bölgedir. “Epiktetos” kelimesi “sonradan kazanılan/elde edilen anlamına gelmektedir. MÖ 2.yüzyılda, Pergamon ve Bithynia arasında gerçekleşen savaşlarn sonucunda Pergamon Krallığı’nın hakimiyeti altında Phrygia’nın diğer bölgeleriyle olan politik/kültürel ayrımı vurgulamak için kullanılmıştır. Pegamon Krallığı’nın son döneminde ve Roma hakimiyetinin başlarında politik bir birlik olarak varlık göstermiş, kendi sikkesini basmıştır. Hellenistik ve Roma dönemlerindeki başlıca kentleri Aizanoi, Kotiaeion, Nakoleia, Dorylaion ve Midaion’dur. Bu çalışmada, söz konusu dönemde bu coğrafyada yaşayan insanların ölüm anlayışı ile ölü gömme gelenekleri, arkeolojik ve epigrafik veriler ışığında ele alınmıştır. Nekropol kazılarından gelen bulgular, ölen kişinin sosyo-ekonomik konumu ile ölü gömme geleneği arasındaki ilişkiyi ortaya koymakta, nekropolün konumu, mezar mimarisi ve mezar buluntuları çeşitlilik göstermektedir. Epigrafik veriler, Phrygia’da taşamış olan insanların “ölüm” olgusunu genellikle kader tanrıçaları Moiralar ile ilişkilendirdiğini göstermektedir. Hastalık ve kaza gibi ani ölümlerden kötü ruhlar ya da tanrılar sorumlu tutulmuştur. Ölen kişinin ruhunu rahatlatmak ve onun yaşayanlara musallat olmasını engellemek adına çeşitli ritüeller düzenlenmiş, pek çok sembol ve koruyucu eşya bu amaçla kullanılmıştır. Yazılı belgeler, ölünün yakın çevresinin yaşadığı yas sürecini ve bu süreçte yaşadığı duyguları yansıtmaktadır. Genç ya da ani şekilde ölen insanlar adına duyulan acıma, öfke ve keder ifadelerine sık rastlanmaktadır. Bunun yanı sıra, sevgi, özlem, onur ve şefkat gibi duygular da ölünün kimliğine göre mezar taşlarında yer bulmuştur.
Phrygia Epiktetos, also referred to "Phrygia Minor" by Strabo and Pausanias, is a region located within the modern borders of Eskişehir and Kütahya. The term "Epiktetos" means "acquired". It was used in the 2nd century BCE to emphasize the political/cultural distinction from other regions of Phrygia under the Pergamon Kingdom's rule following wars between Pergamon and Bithynia. During the last decades of the Pergamon Kingdom and the early Roman domination of Asia Minor, it existed as a political unity and minted its own coins. Its main cities during the Hellenistic and Roman periods were Aizanoi, Kotiaeion, Nakoleia, Dorylaion, and Midaion. This study examines the understanding of death and burial customs of people living in this geography during the mentioned period in the light of archaeological and epigraphic evidence. Findings from necropolis excavations reveal the relationship between the deceased's socio-economic status and burial customs, with the location of the necropolis, tomb architecture, and grave findings showing variety. Epigraphic data indicate that the people living in Phrygia generally associated the concept of death with the fate goddesses Moirai. Sudden deaths from diseases or accidents were attributed to evil spirits or gods. Various rituals were performed to comfort the deceased's spirit and prevent it from haunting the living, with many symbols and protective items used for this purpose. Written documents reflect the mourning process and the emotions experienced by the deceased's close circle. Expressions of pity, anger, and grief are commonly found for young or suddenly deceased individuals. Additionally, emotions of love, longing, honor, and compassion also appeared on tombstones, depending on the deceased's identity.