Cumhuriyet Döneminde Üniversite Reformları ve Tasfiyeler

Akbaba Y.

Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk DünyasıUygulama ve Araştırma Merkezi Çağdaş Düşünce Hayatı Dergisi, cilt.2, sa.1, ss.24-38, 2019 (Hakemli Dergi)

Özet

Avrupa devletleri karşısındaki askeri başarısızlıkların alınmasından itibaren Osmanlı Devleti’nde ortaya çıkan yenileşme çabaları 19. yüzyılın ilk yarısından itibaren her alanda kendisini hissettirmiştir. Eğitim sistemi de bunlardan biridir. Modern anlamda ilk yükseköğretim kurumu bu dönemde ortaya çıkmış, dış etkenlerin de bir sonucu olarak, Avrupa modelinde bir eğitim sistemi kurulmasını amaçlayan Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ile Dârülfünun kurulması kararlaştırılmıştır. Ancak kerameti kendinden menkul olmayıp gerek müfredat gerekse de ekonomik açıdan devlet eliyle tesis edilen bu kurum birçok müdahaleye maruz kalmıştır. Cumhuriyet döneminde üniversiteye dönüştükten sonra da müdahalelerden kurtulamamış ve bu durum 1933 üniversite reformu ile de meşruiyet kazanmıştır. Çalışmada üniversiteye müdahalelerin sebepleri, ilk yükseköğretim kurumunun ortaya çıkış amacı üzerinden temellendirilmeye çalışılmıştır. Ayrıca her dönemin kendi iç dinamiklerinin de ortaya konulması amaçlanmıştır.

Endeavor to modernize the Ottoman Empire from the time of the military failures against the European states was felt in every field in the first half of the 19th century; and the education system was one of them. As a consequence of the external factors, the establishment of Dârülfünun after “Regulation of Public Education” which aims to establish an education system taking as an example European model was decided and the first higher education institution emerged in a modern sense. However, both the curriculum and the economy were established with the help of the government. This institution was transformed into a university in the Republican period but not got rid of interventions. In this study, it will be tried to show that reasons for interventions was rooted in purpose of establishment of the first higher education institution in Turkey. It is also aimed to reveal the internal dynamics of each period.