Akademik Veri Yönetim Sistemi
Near East Historical Review, cilt.13, sa.4, ss.271-286, 2023 (Hakemli Dergi)
Toplum düzeninin oluşturulmasında ve asayişin
sağlanmasında kanunlar son derece önemlidir.
Toplumdaki her ferdin kanunlara uyması zorunlu olup
aksi halde fertlere çeşitli cezai yaptırımlar uygulanır.
Osmanlı hukuk sisteminde kanunlara riayet konusunda
gerekli düzenlemeler yapılmıştır. Bununla beraber her
dönemde bölgesel veya yerel ölçekte çeşitli isyanlar,
eşkıyalık faaliyetleri, suistimaller, yolsuzluklar,
kalpazanlık ve madrabazlık gibi kanun dışı
uygulamalar görülmüştür. Anadolu’nun kuzeyinde yer
alan Bafra’da da XVI. yüzyılın ikinci yarısında reayayı
huzursuz eden, memurların görev yapmalarına engel
teşkil eden bir takım kişiler türemiştir. Anadolu’nun
birçok bölgesinde görülen celali ve suhte isyanları
Bafra’da da etkili olmuş; bu isyanlar adam öldürme,
yaralama, ev basma, mal-mülk yağmalama gibi
olaylarla kendini göstermiştir. Reaya, eşkıya yanında
askerî ve idarî görevlilerin zulüm ve baskısına da
maruz kalmıştır.
Merkezî hükümet, bozulan toplumsal düzeni tekrar
kurmak ve kanun dışı uygulamaları ortadan kaldırmak
için çeşitli tedbirler almıştır. Eşkıya ve suhtelerin
faaliyetlerine karşı kapıkulu, timarlı sipahi ve il erleri
harekete geçirilmiş, suçu sabit görülenler idam, sürgün
veya kürek cezasına çarptırılmış, köyler teftiş edilmiş,
halkın birbirine kefil olması sağlanmıştır. Kanun dışı
uygulamaları yapan askerî ve idarî görevliler ya
görevinden azledilmiş ya da sürgüne gönderilmiştir.
Bu çalışmada Bafra ölçeğinde, söz konusu kanun dışı
olaylar karşısında devletin ve reayanın tepkisi ve
ortaya çıkan sonuçlar değerlendirilmeye çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Osmanlı, Bafra, Reaya, Suhte,
Eşkıya, Suistimal, Zulüm.