Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2018
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: NEVİN UÇAR ÇELEBİ
Danışman: Elif Aydoğdu
Özet:
Amaç: Bu araştırmanın amacı ilkokul ve ortaokullarda görev yapan
öğretmenlerin, öğretmen kimliği algıları ile tükenmişlik düzeyini belirlemek ve bunlar
arasındaki ilişkiyi incelemektir. Ayrıca öğretmenlerin kimlik ve tükenmişlik algı
düzeylerinin cinsiyet, öğretim kademesi, alan, kıdem ve okulun sosyo-ekonomik düzeyi
değişkenlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığı tespit edilmiştir.
Yöntem: Bu araştırmada öğretmen kimliği ve tükenmişlik düzeyi arasındaki
ilişkinin tespit edilmesi için ilişkisel model kullanılmıştır. Çalışmanın örneklemini
Kütahya ilinde görev yapan 405 ilkokul ve ortaokul öğretmeni oluşturmaktadır. Bu
araştırmada veriler “Öğretmen Kimliği Ölçeği” ve “Maslach Tükenmişlik EnvanteriEğitimci Formu” ile toplanmıştır. Verilerin çözümlenmesinde
betimsel istatistikler, t-Testi, ANOVA ve Pearson korelasyon analizi kullanılmıştır.
Bulgular: Bu araştırmada öğretmenlerin kimlik algılarının mesleki kimlik
(X̄=4,163), grup kimliği (X̄=3,779) ve örgüt kimliği (X̄=3,756) boyutlarında
“katılıyorum” düzeyinde olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca öğretmenlerin duygusal
tükenmeyi (X̄=3,374) “ayda bir kez” yaşarken, duyarsızlaşma (X̄=2,075) ve düşük
kişisel başarı hissini (X̄=2,452) “yılda birkaç kez” yaşadıkları ortaya çıkmıştır. Bu
araştırmada öğretmenlerinin kimlik algılarında cinsiyet ve tükenmişlik düzeylerinde
cinsiyet, öğretim kademesi, alan ve kıdem değişkenlerine göre farklılaşmalar tespit
edilmiştir. Bunun yanı sıra öğretmenlerin mesleki kimlik algıları ile duygusal tükenme
(r=-,260, p<.01), duyarsızlaşma (r=-,260, p<.01) ve düşük kişisel başarı hissi (r=-,320,
p<.01); grup kimliği algıları ile duygusal tükenme (r=-,222, p<.01), duyarsızlaşma (r=-
,202, p<.01) ve düşük kişisel başarı hissi (r=-,224, p<.01); örgüt kimliği algıları ile
duygusal tükenme (r=-,269, p<.01), duyarsızlaşma (r=-,169, p<.01) ve düşük kişisel
başarı hissi (r=-,249, p<.01) arasında anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir.
Sonuç ve Öneriler: Bu araştırma sonucunda öğretmenlerin kimlik algılarının
yüksek olduğu ve düşük düzeyde tükenmişlik yaşadıkları ortaya çıkmıştır. Kadın öğretmenlerin mesleki kimlik algılarının; erkek öğretmenlerin ise örgüt kimliği
algılarının yüksek olduğu görülmüştür. Öğretmenlerin tükenmişlikleri bağlamında ise
erkek öğretmenlerin daha fazla duyarsızlaşma hissettiği açığa çıkmıştır. Ayrıca ortaokul
kademesinde çalışanların ilkokullara ve branş öğretmenlerinin sınıf öğretmenlerine göre
fazla duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve düşük kişisel başarı hissi yaşadıkları
belirlenmiştir. Öğretmenlerin kimlik algılarının artmasının tükenmişliklerini azalttığı ya
da kimlik algılarının azalmasının tükenmişliklerini artırdığı sonucu ortaya çıkmıştır. Bu
bağlamda araştırmada öğretmen kimliğinin araştırılması, artırılması ve tükenmişliğin
azaltılabilmesi bağlamında çeşitli öneriler sunulmuştur.