Anorganik Kimya
Araştırma Grubu, Koordinasyon polimerlerinin özel bir sınıfı olan Metal organik
kafes (MOF) olarak da isimlendirilen bileşiklerin sentezi ve karakterizasyonu
üzerine çalışmalarını sürdürmektedir. MOF'lar, gaz depolama ve ayırımı
uygulamalarında öne çıkmaktadır. Kristal olarak elde edilebilen MOF'lar,
organik ligandlarla köprülenmiş metal iyonları veya kümelerinden oluşan yüksek
yüzey alanına ve gözenekliliğe sahip yeni nesil adsorbanlardır. MOF’ların
sentezinde organik ligandın, fonksiyonel grubun, metal iyonunun uygun seçimi
ile gözenek boyutu ve işlevselliği ayarlanabilmektedir. MOF’ların gaz depolama
kapasitelerinin arttırılmasına yönelik yapılan yeni yaklaşımların
mekanizmalarını keşfetmek ve belirlenen amaçlara ulaşabilmek için hem teorik
hem de deneysel olarak çalışmalara devam edilmektedir. Özellikle son yıllarda
daha fazla CO2 adsorplama kapasitesine ve seçici gaz ayırımına sahip
fonksiyonel MOF’ların tasarımı ön plana çıkmıştır. Grubumuzun çalışmalarında,
çeşitli yaklaşımlarla CO2 adsorplama kapasitesi geliştirilmiş ve
seçici olarak baca gazı (CO2/N2) ve doğalgazdan (CO2/CH4)
CO2’i daha fazla tutabilen, gözenek büyüklüğü ayarlanmış ve gözenek
özellikleri geliştirilmiş fonksiyonel MOF’ların sentezi amaçlanmıştır. Bu
çalışmaların yanı sıra dış uyaranlara (ısı, ışık, pH, çözücü gibi) renk
değiştirerek tepki veren MOF'ların tasarımı ve sentezi üzerine de çalışmalar
yürütülmektedir. Ayrıca sensör çalışmaları da yürütülmekte olan grubumuzda
pikrik asit ve Fe(III) sensör konularında çalışmalar yapılmaktadır.
Çalışma konularımıza
genel bakış:
Ülkemizde gelişen
sanayi ve endüstri ile birlikte, her geçen gün artmakta olan enerji ihtiyacı
bol ve ekonomik olan fosil yakıtlardan sağlanmaktadır. Ancak, Dünya nüfusunun
ve endüstriyelleşmenin hızlı artışı hem fosil yakıtlarının azalmasına hem de CO2
emisyonunun artmasına neden olmaktadır. Bu yüzden yeni enerji kaynağı olarak
görülen hidrojenin depolanmasında, doğalgazın daha yüksek verimle elde
edilebilmesinde, saflaştırılmasında ve küresel ısınmaya neden olan CO2
emisyonunun azaltılmasında son yıllarda metal-organik kafes (MOF) yapılar ön
plana çıkmıştır. MOF’lar yüksek yüzey alanına ve kalıcı gözeneğe sahip üç
boyutlu metal-organik hibrit polimerlerdir. MOF'lar enerji depolama, gaz
adsorpsiyonu ve ayırımı gibi uygulama alanlarının yanı sıra lüminesans,
katalizör, sensör, iyon değişimi, manyetik materyaller gibi uygulama alanlarına
da sahiptir. Bu sebeple yeni nesil gözenekli malzemelerin sentezlenerek enerji
depolanmasında alternatif olarak kullanılması ülkemiz için önemlidir. Yüksek
yüzey alanına ve adsorpsiyon kapasitesine sahip yeni MOF’ların sentezi üzerine
çalışmalar her geçen gün artmaktadır. Özelikle son yıllarda yeni MOF sentezi
yerine, performansı geliştirilmiş MOF’ların tasarımı, koordinasyon çerçevesinin
fonksiyonel hale getirilmesi amacıyla yeni stratejiler geliştirilmiştir. Bu
yaklaşımda zwitteriyon olarak bilinen çift yük taşaıyan ligandlar yapı taşı
olarak tercih edilmeye başlanmıştır. Zwitteriyonik (ZW) ligandları ile kalıcı
katyonik ve anyonik fonksiyonel bölgelere sahip yeni ZW-MOF malzemeler
sayesinde gözenek içinde oluşan yüklü organik yüzeyler, gözeneklere giren CO2
gibi konuk moleküllerin daha fazla polarizasyonuna katkı sağlamakta ve küçük
gazların daha fazla adsorplanmasına ve gaz karışımlarının ayrılmasına katkı
sağlamaktadır. ZW-MOF’ların UV ışığa (365 nm) maruz bırakıldığında radikal
oluşumu ile renk değiştirerek tepki vermesiyle fotokromik akıllı malzemeler
olarak isimlendirilmektedir. Bu sayede UV ışınlarının adsorplanması, sensor olarak
çeşitli malzemelerde kullanılması hedeflenmektedir.